© Getty Images

Wojna domowa Cezara z Pompejuszem (49-45 p.n.e.) -

Nazywana czasami rzymską wojną domową, była jednym z ostatnich konfliktów polityczno-wojskowych Republiki Rzymskiej przed jej przekształceniem w Imperium Rzymskie. Walka toczyła się pomiędzy dwiema frakcjami dowodzonymi odpowiednio przez Gajusza Juliusza Cezara oraz Gnejusza Pompejusza Magnusa (Pompejusza), a zakończona została zwycięstwem Cezara. W czasie wojny zginęło ponad 15 000 Pompejuszy oraz jedynie 200 ludzi Cezara.

© Getty Images

Sasanidzka wojna domowa (589-591 n.e.) -

Sprzeciw szlachty wobec rządów sasanidzkiego króla królów Iranu Hormizda IV doprowadził ostatecznie do sasanidzkiej wojny domowej. Hormizd IV żywił te same uczucia wobec szlachty i nie ufał jej, a w szczególności uzurpatorowi Mihranidowi Bahramowi Chobinowi. Wojna zakończyła się obaleniem Chobina i przywróceniem rodziny Sasanidów do władzy.

© Public Domain

Duńskie wojny domowe (1131-1157) -

Długi okres sporadycznych wojen domowych na terenie Królestwa Danii w latach 1131-1157 pochłonął wiele ludzkich istnień, w tym siedmiu królów. Wojna o sukcesję toczona w latach 1146-1157 ostatecznie zakończyła działania wojenne, w wyniku której Valdemar I, przeżywszy wszystkich rywalizujących z nim pretendentów, został jedynym królem Danii.

© Public Domain

Wojna domowa Armagnac-Burgundia (1407-1435) -

Wojna domowa Armagnac-Burgundia była konfliktem, który rozgrywał się pomiędzy dwiema gałęziami kadetów francuskiej rodziny królewskiej, Domem Orleanu (Armagnac) oraz Domem Burgundii (frakcja Burgundii). Konflikt ten był częścią wojny stuletniej, a rozpoczął się od zabójstwa księcia Orleanu Ludwika I w listopadzie 1407 roku w Paryżu. Inną głośną ofiarą wojny był Jan Nieustraszony, książę Burgundii.

© Public Domain

Wojna Dwóch Róż (1455-1487) -

Wojna Dwóch Róż była serią wojen domowych toczonych o tron Anglii pomiędzy zwolennikami rodu Lancasterów, Lancasterami, a zwolennikami rodu Yorków, Yorkistami. Konflikt rozstrzygnięty został podczas bitwy pod Bosworth w 1485 r., kiedy to Henryk Tudor z rodu Lancasterów pokonał króla Ryszarda III i wstąpił na tron jako król Henryk VII.

© Getty Images

Wojna Ōnin (1467-1477) -

Spór między wysokim urzędnikiem, Hosokawa Katsumoto, a regionalnym władcą, Yamana Sōzen, przerodził się w ogólnokrajową wojnę domową toczoną głównie w cesarskiej stolicy Kioto, niemal całkowicie zniszczonej przez walczących podczas powtarzających się starć. Wojna Ōnin zakończyła się bez wyraźnego zwycięstwa lub porażki i pozostaje jedną z największych wojen domowych w historii Japonii.

© Public Domain

Wojna domowa Inków (1529-1532) -

Wojna domowa Inków, znana również jako wojna dynastyczna Inków, toczyła się między przyrodnimi braćmi Huáscarem i Atahualpą o sukcesję na tronie Imperium Inków po śmierci ich ojca, Huayny Capaca. Zwycięstwo odniósł Atahualpa (na zdjęciu), zostając nowym cesarzem Inków. Jego panowanie nie trwało jednak długo, ponieważ Atahualpa powieszony został przez Francisco Pizarro, gdy hiszpańscy konkwistadorzy plądrowali miasto Cajamarca.

© Getty Images

Francuskie wojny domowe (1562-1598) -

Francuskie wojny domowe na tle religijnym były serią ośmiu konfliktów pomiędzy frakcjami protestanckimi (hugenotami) a katolickimi, trwającymi łącznie 36 lat i zakończonymi przejściem na katolicyzm protestanckiego króla Henryk IV. W wyniku przemocy, głodu lub chorób bezpośrednio spowodowanych konfliktem zmarło od dwóch do czterech milionów ludzi.

© Getty Images

Angielska wojna domowa (1642-1651) -

Angielska wojna domowa odnosi się w rzeczywistości do szeregu odrębnych konfliktów zbrojnych toczonych na terenie Królestwa Anglii w latach 1642-1651. Rojaliści i parlamentarzyści ścierali się ze sobą przy wielu okazjach, w tym w bitwie pod Naseby w 1645 roku. Wojna została ostatecznie wygrana przez rojalistów Cromwella, w wyniku czego król Karol I stracił głowę na szafocie.

© Getty Images

Wojna domowa Czoktawów (1747-1750) -

Mało znana wojna domowa Czoktawów poprzedzona była okresem ekonomicznych i społecznych niepokojów wśród tamtejszej ludności. Konflikt wojenny wybuchł między rywalizującymi frakcjami Czoktawów, a spowodowany był różnymi wizjami stosunków handlowych plemion z brytyjskimi i francuskimi kolonistami. Ostatecznie relacje z Francuzami zostały wzmocnione, natomiast handel z Brytyjczykami został zerwany.

© NL Beeld

Powstanie tajpingów (1850–1864) -

Powstanie tajpingów pozostaje jednym z najkrwawszych wojen domowych w historii pod względem liczby ofiar śmiertelnych. Szacuje się, że w wyniku konfliktu zginęło od 20 do 30 milionów ludzi, czyli od około jednej dziesiątej do jednej dwudziestej ówczesnej populacji Chin.

© Getty Images

Wojna secesyjna (1861-1865) -

Wojna secesyjna to jedna z najsłynniejszych wojen domowych w historii. Była zasadniczo punktem kulminacyjnym walk między zwolennikami i przeciwnikami niewolnictwa, które trwały od założenia Stanów Zjednoczonych. Zwycięstwo Unii nad Konfederacją na zawsze zmieniło dzieje tego narodu. Wojna pochłonęła od 620 000 do 750 000 żołnierzy.

© Getty Images

Wojna domowa w Chile (1891) -

Wojna domowa w Chile z 1891 roku radykalnie zmieniła charakter chilijskiego życia politycznego. W konflikcie zbrojnym starły się siły popierające kongres, wspierane przez chilijską armię oraz siły prezydenta José Manuela Balmacedy, wspierane przez chilijską marynarkę wojenną. Konflikt zakończył się porażką armii chilijskiej i sił prezydenckich, w wyniku czego prezydent Balmaceda odebrał sobie życie.

© Getty Images

Wojna domowa w Rosji (1917–1923) -

Wojna domowa w Rosji wybuchła w wyniku rewolucji październikowej, która sama w sobie była kluczowym momentem w szerszej rewolucji rosyjskiej. Wojna domowa toczyła się głównie między „czerwonymi”, kierowanymi przez bolszewików, a „białymi”, czyli politycznie zróżnicowaną koalicją antybolszewików. Konflikt przyniósł śmierć i cierpienie milionom ludzi, niezależnie od ich poglądów politycznych. Jego finał oznaczał również koniec rewolucji rosyjskiej, w wyniku której kraj zniósł monarchię i przyjął socjalistyczną formę rządów.

© Getty Images

Wojna domowa w Finlandii (1918) -

Mało znana wojna domowa w Finlandii trwała od 27 stycznia do 15 maja 1918 r. i toczyła się pomiędzy siłami Białych a Fińską Socjalistyczną Republiką Robotniczą (siły Czerwonych). Zakończyła się ona zwycięstwem Białych, co w efekcie dało państwu niepodległość od Imperium Rosyjskiego.

© Getty Images

Irlandzka wojna domowa (1922-1923) -

Irlandzka wojna domowa rozgrywała się pomiędzy zwolennikami traktatu angielsko-irlandzkiego (1921), który zakończył irlandzką wojnę o niepodległość, a tymi, którzy sprzeciwiali się traktatowi, nie zgadzając się na niezależne Wolne Państwo Irlandzkie w ramach Imperium Brytyjskiego.

© Getty Images

Chińska wojna domowa (1927-1949) -

Chińska wojna domowa, toczona z przerwami między chińskimi nacjonalistami a siłami Komunistycznej Partii Chin dobiegła końca, gdy nacjonaliści, pod wodzą Chiang Kai-sheka ewakuowali się na wyspę Tajwan w celu kontynuowania działalności pod nazwą Republika Chińska, podczas gdy komuniści, pod wodzą Mao Tse-tunga ustanowili Chińską Republikę Ludową na kontynencie. W ciągu 22-letniej wojny zginęły setki tysięcy bojowników i cywilów.

© Getty Images

Powstanie konstytucjonalistów w Brazylii (1932) -

Powstanie konstytucjonalistów w Brazylii było starciem ludności brazylijskiego stanu São Paulo z rządem federalnym Getúlio Vargasa. Przyczyny wojny leżały w tradycyjnej równowadze sił między dwoma największymi stanami kraju, która załamała się w wyniku kryzysu gospodarczego. Chociaż federaliści początkowo cieszyli większym poparciem, większość innych stanów ostatecznie stanęła po stronie São Paulo, co doprowadziło do zwycięstwa rebeliantów. Stara Republika została obalona i wybrano zostało Zgromadzenie Konstytucyjne.

© Public Domain

Hiszpańska wojna domowa (1936-1939) -

Hiszpańska wojna domowa to krwawy trzyletni konflikt pomiędzy nacjonalistami oraz republikanami, który pochłonął życie około 450 000 osób z obu stron konfliktu. Zakończyła się zwycięstwem Francisco Franco, który rządził Hiszpanią aż do swojej śmierci w 1975 roku.

© Getty Images

Wojna domowa w Grecji (1946–1949) -

Wojna domowa w Grecji wybuchła w grudniu 1944 roku, wciągając siły brytyjskie do walki w Atenach. Wielka Brytania formalnie wycofała się z Grecji na początku 1947 roku, ale już wcześniej wybuchło tam zdominowane przez komunistów powstanie przeciwko ustanowionemu rządowi Królestwa Grecji. Rząd ostatecznie zwyciężył, choć w walkach zginęło 158 000 osób.

© Getty Images

Wojna domowa w Nigerii (1967-1970) -

Wojna domowa między Nigerią a Republiką Biafry, czyli secesjonistycznym państwem, które ogłosiło niepodległość od Nigerii w 1967 r. rozgrywała się o odzyskanie przez rząd federalny kluczowych przybrzeżnych obiektów naftowych, spychając na drugi plan kwestię zabezpieczenia dobrobytu ludu Igbo, czyli grupy etnicznej reprezentowanej przez Biafrę. W walkach zginęło około 30 000 Biafrańczyków, a kolejne dwa miliony zmarły z powodu głodu i chorób.

© Getty Images

Wojna domowa w Kambodży (1967-1975) -

Wojna domowa w Kambodży toczyła się na tle wojny w Wietnamie i rozgrywała się pomiędzy siłami Komunistycznej Partii Kambodży(znanej jako Czerwoni Khmerzy, wspieranej przez Wietnam Północny oraz Viet Cong), a rządowymi siłami Królestwa Kambodży. Konflikt ten doprowadził do jednego z najkrwawszych ludobójstw w historii.

© Getty Images

Wojna domowa w Etiopii (1974-1991) -

Wojna domowa w Etiopii rozpoczęła się we wrześniu 1974 r., kiedy to marksistowski Derg (wojskowa rada) dokonał zamachu stanu przeciwko cesarzowi Hajle Sellasje. Trwała ona do momentu, aż koalicja rebeliantów pod nazwą Etiopski Ludowy Front Rewolucyjno-Demokratyczny obaliła ówczesny rząd. W walkach zginęło pół miliona ludzi, a kolejne 1,2 miliona zmarło z głodu.

© Getty Images

Wojna domowa w Libanie (1975-1990) -

Wojna domowa w Libanie wybuchła w 1975 roku i stanowiła wieloaspektowy konflikt zbrojny, który rozerwał kraj na strzępy i pochłonął około 150 000 ludzkich istnień. Walki doprowadziły również do exodusu miliona osób z Libanu.

© Getty Images

Wojna domowa w Angoli (1975-2002) -

Zbliżająca się niepodległość Angoli od Portugalii w 1975 r. wywołała wojnę domową, która, choć była walką o władzę między dwoma byłymi antykolonialnymi ruchami partyzanckimi, przerodziła się również w zimnowojenną rywalizację między Związkiem Radzieckim a Stanami Zjednoczonymi. Szacuje się, że w wojnie zginęło od 500 000 do 800 000 Angolczyków.

© Getty Images

Pierwsza wojna domowa w Liberii (1989-1997) -

Pierwsza wojna domowa w Liberii, która doprowadziła do obalenia prezydenta Samuela Doe przez Narodowy Front Patriotyczny Liberii pod przywództwem Charlesa Taylora trwała 8 lat i pochłonęła życie co najmniej 200 000 osób, w tym cywilów. Druga wojna domowa w Liberii trwała od 1999 do 2003 roku i była równie brutalna.

© Getty Images

Wojna domowa w Rwandzie (1990-1994) -

Jedna z najokrutniejszych wojen domowych w najnowszej historii rozgrywała się między Rwandyjskimi Siłami Zbrojnymi reprezentującymi rząd kraju, a rebelianckim Rwandyjskim Frontem Patriotycznym (RPF) i wynikała z długotrwałego sporu między grupami Hutu oraz Tutsi. W ciągu około stu dni zginęło od 500 000 do miliona przedstawicieli Tutsi i Hutu, a konflikt zakończył się zwycięstwem RPF.

© Getty Images

Wojna domowa w Sierra Leone (1991-2002) -

Wojna domowa w Sierra Leone rozpoczęła się, gdy Zjednoczony Front Rewolucyjny (RUF) pod przywództwem Fodaya Sankoha, przy wsparciu liberyjskiego przywódcy rebeliantów Charlesa Taylora i jego grupy o nazwie Narodowy Front Patriotyczny Liberii, próbował obalić rząd prezydenta Josepha Momaha. Wojna była szczególnie brutalna, ponieważ obie strony konfliktu były często finansowane z „krwawych diamentów” wydobywanych przy użyciu niewolniczej pracy.

© Getty Images

I wojna domowa w Kongu (1996–1997) -

I wojna domowa w Kongu zapamiętana została jako afrykańska pierwsza wojna światowa, głównie dzięki nieustannemu i niczego nie przynoszącemu zabijaniu się wzajemnie. Konflikt toczył się głównie w Zairze (przemianowanym w jego trakcie na Demokratyczną Republikę Konga), a jego skutki odczuwalne były także w Sudanie i Ugandzie. Wojna zakończyła się obcą inwazją, w wyniku której zastąpiony został prezydent Zairu Mobutu Sese Seko (na zdjęciu) przywódcą rebeliantów Laurentem-Désiré Kabilą. Niestabilny rząd nowego prezydenta przygotował grunt pod drugą wojnę w Kongu w latach 1998-2003.

© Getty Images

Wojna domowa w Jemenie (2014-obecnie) -

Wojna domowa w Jemenie rozpoczęła się w 2014 r., kiedy to siły Huti opanowały stolicę kraju Sanaę, a następnie szybko przejęły władzę w rządzie. Huti są obecnie uwikłani w kolejny konflikt związany z atakami na międzynarodową żeglugę na Morzu Czerwonym.

Źródła: (The National WWII Museum) (United States Department of State)

© Getty Images