Nasz podzielony oceanami ziemski krajobraz, jaki znamy dzisiaj, nie zawsze tak wyglądał. Odrębne kontynenty są stosunkowo nowym zjawiskiem, ponieważ dawno temu na Ziemi istniał jeden wielki superkontynent o nazwie Pangea. Być może pamiętasz coś na ten temat z lekcji geografii, ale przypomnijmy, że Pangea rozpadła się około 175 milionów lat temu w środkowym okresie jurajskim. Jak do tego doszło? Aktywność tektoniczna, tj. poruszanie i przesuwanie się płyt tektonicznych Ziemi sprawiło, że na świecie pojawiły się oceany. Jednak czy w miarę postępujących zmian klimatycznych i nasilania się ruchu płyt może grozić nam odwrotne zjawisko, i Ocean Atlantycki zniknie z powierzchni Ziemi?
Kliknij, aby dowiedzieć się, jak prawdopodobne jest to, że Ocean Atlantycki stanie się odległym wspomnieniem.
Być może trudno jest to sobie wyobrazić, ale Ameryka Południowa, Afryka, Indie, Antarktyda i Australia były kiedyś częścią tego samego gigantycznego lądu.
Około 175 milionów lat temu Ocean Atlantycki uformował się w szczelinie między kontynentami, która powstała po rozpadzie superkontynentu o nazwie Pangea.
Od tego ważnego momentu w historii świata Ocean Atlantycki zwiększał swoją powierzchnię i nadal się poszerza. Lecz może jego ekspansja nie jest wcale nieunikniona?
Z kolei Ocean Spokojny ulega ciągłemu zmniejszeniu. Pacyficzny Pierścień Ognia jest konsekwencją płyty pacyficznej, która wpychana jest pod inne płyty w procesie zwanym subdukcją.
Gdy płyta Pacyfiku ulega subdukcji, wulkaniczny ląd przybliża się do oceanu, zmniejszając jego powierzchnię. Czy podobny los może również czekać Ocean Atlantycki?
Nowe badanie właśnie to analizuje. Co to oznacza? Cóż, w przyszłości Atlantyk może zyskać swój własny „Pierścień Ognia”.
W badaniu zanalizowano dno morskie u wybrzeży półwyspu Iberyjskiego, czyli regionu Europy, w którym znajdują się Hiszpania i Portugalia oraz wykazano, że rozwija się tam strefa subdukcji.
To nie pierwszy raz, kiedy naukowcy znaleźli coś w tej okolicy. W 2013 r. odkryto potencjalną strefę subdukcji na Oceanie Atlantyckim, około 120 mil (200 km) od południowo-zachodniego wybrzeża Portugalii.
Strefa ta obejmowała pęknięcie tworzące się na płycie euroazjatyckiej, co spowodowało powstanie szczeliny na dnie oceanu.
Opublikowane w czasopiśmie Geology badanie z 2024 r. wykazało, że istnieje strefa subdukcji wdzierająca się do Atlantyku, oraz że znajduje się ona w Gibraltarze na skraju Morza Śródziemnego.
Łuk Gibraltarski uważany był za uśpiony, lecz autorzy nowego badania twierdzą, że jest on aktywny. Gibraltar znajduje się na najbardziej wysuniętym na południe krańcu Półwyspu Iberyjskiego.
Postęp technologiczny umożliwił modelowanie Łuku Gibraltarskiego. Obecnie naukowcy twierdzą, że są w stanie symulować jego powstawanie.
Wiedza o tym, jak powstał Łuk Gibraltarski oznacza również, że naukowcy mogą modelować jego ewolucję w czasie. Według ich badań, sytuacja w obrębie Łuku Gibraltarskiego będzie się zmieniać.
Atlantyk posiada jeszcze dwie inne strefy subdukcji, jedną na Morzu Scotia u wybrzeży Antarktydy, a drugą na Małych Antylach na Karaibach.
Obie te strefy subdukcji powstały kilka milionów lat temu. Strefy subdukcji nie tworzą się spontanicznie, lecz musi najpierw dojść do wygięcia i pęknięcia niezwykle silnych płyt tektonicznych.
Proces ten to zapoczątkowanie subdukcji. Następnie, gdy subdukcja z jednego oceanu migruje do rosnącego oceanu, nazywa się to inwazją subdukcji.
Przez miliardy lat oceany podlegają tak zwanemu cyklowi Wilsona. Na początku tego cyklu kontynent rozpada się, a w jego wnętrzu tworzy się ocean. Ocean rośnie, gdy kontynenty oddalają się od siebie.
Punktem zwrotnym w cyklu Wilsona jest rozpoczęcie procesu subdukcji. W tym momencie ocean zaczyna się zmniejszać, aż do momentu zderzenia się kontynentów na jego krawędziach.
Możemy myśleć o strefach subdukcji jako o oznakach starzenia się oceanu. W tym przypadku, przy większej liczbie stref subdukcji, Ocean Atlantycki zaczyna wykazywać większe oznaki starzenia się.
Morze Śródziemne jest zamykającym się basenem. Oznacza to, że płyta oceaniczna ulega subdukcji pod płytami kontynentalnymi Europy i Afryki.
João Duarte, badacz z 2024 r., uważa, że „umierające” Morze Śródziemne jest odpowiedzialne za pojawienie się aktywności tektonicznej w obrębie Łuku Gibraltarskiego.
Morze Śródziemne mogło „złapać” subdukcję ze starożytnego oceanu, która spowodowała pęknięcia, ostatecznie prowadząc do uskoku w płycie litosferycznej.
Kiedy płyty tektoniczne przemieszczają się, kontynenty ulegają przesunięciu. Prowadzi to do degradacji oceanu, w tym przypadku Atlantyku.
Jeśli obliczenia Duarte są poprawne, przedwczesna śmierć oceanu może nastąpić za 220 milionów lat. Innymi słowy, jest to jeszcze dość odległa przyszłość!
Kiedy to nastąpi, Europa i Ameryka zjednoczą się, a cały Ocean Atlantycki na zawsze zniknie z powierzchni ziemi.
Odkrycia dotyczące Łuku Gibraltarskiego mają wpływ nie tylko na Ocean Atlantycki, ale także na podatność regionu śródziemnomorskiego na trzęsienia ziemi.
Miejsca, w których dochodzi do subdukcji są zwykle źródłem najpotężniejszych trzęsień ziemi. Trzęsienie ziemi w Lizbonie w 1755 r. było najsilniejszym, jakie kiedykolwiek odnotowano wzdłuż europejskiego wybrzeża Atlantyku.
Chociaż teoria Duarte została dobrze przyjęta przez wielu naukowców, niektórzy z nich nie podzielają jednak tego apokaliptycznego spojrzenia na przyszłość Atlantyku.
Niektórzy geolodzy twierdzą, że konieczne są dalsze badania, i że jest zbyt wcześnie, aby stwierdzić, czy aktywność płyt tektonicznych może doprowadzić do zaniku Atlantyku.
Źródła: (Geology In) (GeoScienceWorld) (Cosmos Magazine) (National Geographic)
Naukowcy odkryli, że Ocean Atlantycki ulega zmniejszeniu
Czas pokaże
LIFESTYLE Zbiorniki wodne
Nasz podzielony oceanami ziemski krajobraz, jaki znamy dzisiaj, nie zawsze tak wyglądał. Odrębne kontynenty są stosunkowo nowym zjawiskiem, ponieważ dawno temu na Ziemi istniał jeden wielki superkontynent o nazwie Pangea. Być może pamiętasz coś na ten temat z lekcji geografii, ale przypomnijmy, że Pangea rozpadła się około 175 milionów lat temu w środkowym okresie jurajskim. Jak do tego doszło? Aktywność tektoniczna, tj. poruszanie i przesuwanie się płyt tektonicznych Ziemi sprawiło, że na świecie pojawiły się oceany. Jednak czy w miarę postępujących zmian klimatycznych i nasilania się ruchu płyt może grozić nam odwrotne zjawisko, i Ocean Atlantycki zniknie z powierzchni Ziemi?
Kliknij, aby dowiedzieć się, jak prawdopodobne jest to, że Ocean Atlantycki stanie się odległym wspomnieniem.