Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO) została utworzona 4 kwietnia 1949 r. w Waszyngtonie jako przeciwwaga dla wojsk radzieckich stacjonujących w Europie Środkowej i Wschodniej po II wojnie światowej.
Traktat Północnoatlantycki został po raz pierwszy podpisany przez Stany Zjednoczone, Wielką Brytanię, Francję, Włochy, Belgię, Kanadę, Danię, Islandię, Luksemburg, Holandię, Norwegię i Portugalię. Dzisiaj NATO liczy 31 państw członkowskich, do których w 2023 r. dołączy Finlandia, a wraz z kandydującą Szwecją, pakt będzie liczyć 32 państwa.
Po przystąpieniu Niemiec Zachodnich do NATO w 1955 roku, Sowieci odpowiedzieli podpisaniem Układu Warszawskiego. Był to sojusz między Związkiem Radzieckim a komunistycznymi krajami Europy Wschodniej.
"Celem NATO jest zagwarantowanie wolności i bezpieczeństwa swoim członkom za pomocą środków politycznych i wojskowych".
W grudniu 1950 roku NATO mianowało swojego pierwszego Naczelnego Dowódcę Sojuszniczego w Europie (SACEUR), generała Dwighta D. Eisenhowera.
SACEUR jest odpowiedzialny przed najwyższym organem wojskowym NATO, Komitetem Wojskowym (MC). Obecnym SACEUR jest Tod D. Wolters z Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych.
SACEUR współpracuje z innym dowódcą strategicznym: Najwyższym Sojuszniczym Dowódcą ds. Transformacji (SACT). Obecnym SACT jest francuski generał sił powietrznych i kosmicznych Philippe Lavigne.
Samo NATO nie posiada własnych sił zbrojnych. Zamiast tego, jego siły zbrojne składają się z sił zbrojnych państw członkowskich.
Według Sztokholmskiego Międzynarodowego Instytutu Badań nad Pokojem, w 2017 r. łączne wydatki wojskowe 29 państw członkowskich NATO stanowiły "52% światowych wydatków [wojskowych]".
Podsumowując, państwa członkowskie NATO wydają na wojsko około 2% swojego PKB. Łączne średnie wydatki, w porównaniu z resztą świata, są rzeczywiście wysokie. Ma to jednak również wiele wspólnego z faktem, że Stany Zjednoczone dysponują znacznie wyższym budżetem wojskowym.
Stany Zjednoczone mogą mieć budżet wojskowy w wysokości setek miliardów dolarów, ale nie jest tak w przypadku każdego kraju członkowskiego NATO. Faktem jest, że jeden kraj wydaje rocznie zero na ten cel.
Mówimy o Islandii. Pomimo to kraj ten wnosi wkład finansowy do NATO i wysyła personel na misje NATO.
W 1954 roku, rok po śmierci Stalina, Sowieci zwrócili się z prośbą o przystąpienie do NATO. Byli gotowi "rozważyć wspólnie z zainteresowanymi rządami kwestię uczestnictwa ZSRR w Pakcie Północnoatlantyckim".
NATO odrzuciło ich propozycję ze względu na niezgodność z "demokratycznymi i obronnymi celami" organizacji.
W 1990 roku prezydent Michaił Gorbaczow po raz ostatni zaproponował przystąpienie Związku Radzieckiego do NATO. Jego propozycja została odrzucona.
MC 48 to skrót od "Najbardziej Efektywnego Wzorca Siły Militarnej NATO na Następne Kilka Lat" ("The Most Effective Pattern of NATO Military Strength for the Next Few Years"). Został on zatwierdzony w listopadzie 1954 roku i zasadniczo daje NATO zielone światło do użycia broni nuklearnej, jeśli zajdzie taka potrzeba.
Chociaż nie jest to wyraźnie wspomniane, sformułowanie takie jak "wszystkie rodzaje broni bez wyjątku" sugeruje, że broń jądrowa mogłaby zostać użyta.
MC 14/2 (Ogólna Koncepcja Strategiczna Obrony Obszaru NATO) stwierdza, że "obrona NATO zależy od natychmiastowego wykorzystania naszego potencjału nuklearnego, niezależnie od tego, czy Sowieci użyją broni nuklearnej". Konkretne wytyczne dotyczące broni nuklearnej zostały wyszczególnione w dokumencie MC 14/3.
NATO, wraz z CIA i europejskimi agencjami wywiadowczymi (np. MI6), stworzyło i zarządzało siecią tajnych armii "pozostających w ukryciu". Początkowym celem było poradzenie sobie z zagrożeniem komunizmem po II wojnie światowej.
Według Grey Dynamics, operacja obejmowała "formowanie krajowych sił paramilitarnych, planowanie ucieczek i szlaków logistycznych w zaangażowanych krajach, a także tworzenie różnych strategicznie rozmieszczonych miejsc przechowywania broni i sprzętu". Jednak ze względu na jej tajny charakter, pełny zakres operacji Gladio pozostaje nieznany.
24 marca 1999 r. siły NATO rozpoczęły bombardowania w Jugosławii, które trwały 78 dni. Miało to miejsce podczas wojny w Kosowie i doprowadziło siły jugosłowiańskie do wycofania się z Kosowa.
Bombardowanie nie zostało jednak zatwierdzone przez Radę Bezpieczeństwa ONZ. Później Niezależna Międzynarodowa Komisja ds. Kosowa uznała interwencję NATO jako "nielegalną, ale uzasadnioną".
Artykuł 5 NATO określa stanowisko w odniesieniu do zbiorowej obrony jego członków. Brzmi on następująco: "Atak zbrojny na jedno lub więcej [państw członkowskich NATO] w Europie lub Ameryce Północnej będzie uważany za atak przeciwko nim wszystkim", a NATO "udzieli pomocy Stronie lub Stronom tak zaatakowanym, podejmując niezwłocznie takie działania, indywidualnie i w porozumieniu z innymi Stronami, jakie uzna za konieczne".
Na dzień dzisiejszy na artykuł 5 powołano się tylko raz: po atakach z 11 września 2001 roku w USA. NATO "uzgodniło, że jeśli zostanie ustalone, że atak ten był skierowany przeciwko Stanom Zjednoczonym z zagranicy, zostanie on uznany za działanie objęte artykułem 5 Traktatu Waszyngtońskiego".
Po wydarzeniach siły NATO rozpoczęły operację Active Endeavour (OAE), a następnie operację Eagle Assist, w ramach której NATO patrolowało przestrzeń powietrzną USA "przez prawie 4 300 godzin w ponad 360 lotach operacyjnych".
W 2008 roku aresztowano byłego szefa bezpieczeństwa w estońskim Ministerstwie Obrony, Hermana Simma. W latach 1995-2008 Simm pracował jako rosyjski szpieg i przekazywał informacje rosyjskiej Służbie Wywiadu Zagranicznego (SVR).
Misja Wzmocniona Wysunięta Obecność (ang. Enhanced Forward Presence) została ustanowiona w Estonii, na Łotwie, Litwie i w Polsce w 2016 roku. Według BBC, polegała ona na "szkoleniu lokalnych żołnierzy jako środka odstraszającego przeciwko Rosji w krajach Europy Wschodniej".
W lutym 2022 roku Siły Odpowiedzi NATO (NRF) zostały aktywowane w odpowiedzi na rosyjską inwazję na Ukrainę. NRF "to wysoce gotowe i zaawansowane technologicznie wielonarodowe siły, składające się z komponentów lądowych, powietrznych, morskich i sił operacji specjalnych (SOF), które Sojusz może szybko rozmieścić".
NATO dodało, że: "Sojusznicy umieścili tysiące dodatkowych żołnierzy - wraz z pojazdami opancerzonymi, jednostkami artylerii, okrętami i samolotami - w wysokiej gotowości przeznaczonej dla NRF, zapewniając, że nadal będzie ona miała szybkość, zdolność reagowania i zdolność do obrony terytorium i ludności NATO".
Ukraina złożyła wniosek o przyspieszone członkostwo w NATO 30 września w odpowiedzi na aneksję czterech regionów Ukrainy przez Rosję.
W historycznym momencie, do którego przyczyniła się również inwazja, Finlandia oficjalnie stała się członkiem NATO 4 kwietnia 2023 roku. Kraj nordycki, który dzieli granicę z Rosją o długości 1340 km (832 mil), złożył wniosek o przystąpienie do sojuszu wojskowego ze względu na zbliżające się zagrożenie. Czując zagrożenie, Rosja natychmiast zareagowała na ogłoszenie NATO, wydając ostrzeżenie, że wzmocni siły wzdłuż swojej granicy z Finlandią.
Po roku blokowania sprawy, prezydent Turcji Recep Tayyip Erdogan dał zielone światło dla szwedzkiej kandydatury do przystąpienia do NATO, w lipcu 2023 roku. Erdogan zatwierdził przystąpienie Finlandii, jednak sprzeciwił się kandydaturze Szwecji, głównie ze względu na wsparcie tego kraju dla grup kurdyjskich, które Turcja uważa za terrorystów. NATO stwierdziło jednak, że Szwecja i Turcja ściśle współpracowały w celu rozwiązania obaw związanych z bezpieczeństwem Turcji i rozszerzenia szwedzkiej współpracy antyterrorystycznej. Szwecja będzie 32. krajem, który dołączy do NATO.
Źródła: (NATO) (The Guardian) (TIME) (Stockholm International Peace Research Institute) (Macrotrends) (The International Institute for Strategic Studies) (Grey Dynamics) (The Conversation) (The Independent International Commission on Kosovo) (Associated Press) (BBC) (CNN)
Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego, lepiej znana jako NATO, została utworzona wkrótce po zakończeniu II wojny światowej. Pozostaje potężną siłą i ostatnio jest o niej ostatnio głośno, w związku z rosyjską inwazję na Ukrainę.
Jednak ile tak naprawdę wiemy o NATO? Jak i dlaczego zostało utworzone, czym się zajmuje i jak reaguje na trwające konflikty? Kliknij poniższą galerię, aby dowiedzieć się więcej o NATO.
Czego możesz nie wiedzieć o NATO
Wojna na Ukrainie skłoniła wiele krajów do przyłączenia się do międzyrządowego sojuszu
Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego, lepiej znana jako NATO, została utworzona wkrótce po zakończeniu II wojny światowej. Pozostaje potężną siłą i ostatnio jest o niej ostatnio głośno, w związku z rosyjską inwazję na Ukrainę.
Jednak ile tak naprawdę wiemy o NATO? Jak i dlaczego zostało utworzone, czym się zajmuje i jak reaguje na trwające konflikty? Kliknij poniższą galerię, aby dowiedzieć się więcej o NATO.